احتمالا تا به حال خواص شاتره (شاطره) این گیاه دارویی پرفایده و همچنین خواص عرق شاتره که از آن به دست میآید، به گوشتان خورده باشد. این گیاه، خواص درمانی و فواید بسیار زیادی برای بدن دارد؛ به همین دلیل است که از گذشته مورد توجه طب سنتی بوده و هست.
در این مقاله ابتدا درباره گیاه شاتره صحبت خواهیم کرد و خواص آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد. سپس به فواید دمنوش شاتره و بهترین زمان مصرف عرق شاتره خواهیم پرداخت. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید تا با خواص این گیاه مفید بیشتر آشنا شوید:
شاه تره یا شاتره چیست؟
شاه تره که در زبان عامیانه به آن شاتره یا گیاه شاه نیز گفته میشود، گیاهی است از خانواده خشخاش (Papaveraceae) که نام علمی آن در زبان لاتین Fumaria Officinalis است و در زبان یونانی نیز به آن Kapnos گفته میشود.
شاتره گیاهی علفی و اغلب شبیه بوته است اما به عنوان درختچهای کم ارتفاع و دنباله دار نیز رشد میکند. در حقیقت شاه تره گیاهیست یک ساله با ویژگیهای متغیر. گیاه شاتره دارای برگهای خاکستری و نوک تیز است که از فاصله دور به گیاه، ظاهری شبیه دود میدهد. به همین دلیل از اوایل قرن سیزدهم به آن نام Earth Smoke (دود زمین) را نسبت دادهاند.
در انتهای شاخههای این گیاه، گلهایی به شکل لولهای با رنگ صورتی مایل به بنفش با نوکهای زرشکی نمایان میشود. این گلها دارای نژادهای متفاوت از جمله متراکم، قائم و سرشاخهای هستند.
شاتره، دارای گلهایی با رنگ متفاوت است. این گیاه را در ابتدای زمان گلدهی آن که معمولا در بهار و تابستان شکوفا می شود، جمعآوری میکنند. داروی گیاهی کپسول، قرص، چای، لوسیون چشم و عصاره، مشتقاتی است که از آن تهیه میشود. برای تهیه دارو از قسمتهایی از گیاه شاتره که در بالای سطح زمین رشد کرده است، استفاده میشود.
شاتره بومی کدام منطقه است؟
مناطقی که دارای آب و هوای معتدل هستند، گیاه شاتره در آنجا به خوبی رشد میکند. مناطق مدیترانهای، استرالیا، آمریکا، آفریقای شمالی، کشورهای اروپایی مانند اسپانیا، انگلستان، فرانسه و اتریش ازجمله مناطقی هستند که مصرف شاتره در آنجا وجود داشتهاست. در واقع این گیاه در مناطق مختلفی به طور گسترده پراکنده است و میتوان آن را در باغها، دامنه کوهها و در زمینهای بایر نیز یافت.
در ایران نیز گیاه شاتره اغلب در دامنههای زاگرس به خصوص در دشتهای اقلید فارس، بیجار کردستان و کوه سرخ خراسان رضوی یافت میشود. تقریباً 46 گونه مختلف شاتره وجود دارد که تشخیص آنها دشوار است.
طبع شاتره سرد است یا گرم؟
از نظر متخصصان طب سنتی، گیاه شاتره دارای طبع معتدل و خشک است. به عبارت دیگر، این گیاه در دسته عرقیات گرم یا سرد قرار نمیگیرد و از این جهت برای بدن مفید است. هرچند بعضی از حکمای طب سنتی طبع شاتره را گرم و خشک نیز معرفی کردهاند. اما از نظر اکثر آنها باید عرق شاتره را با مصلح آن یعنی عرق کاسنی مصرف کنیم. عرق شاتره در کنار عرق بید نیز مصرف میشود.
مصرف عرق شاتره، از محصولات جانبی گیاه شاتره، به دلیل خاصیت دارویی و طبع معتدل آن، توصیه میشود. پس از تهیه این شربت شما میتوانید برای بهرهمندی از خواص آن، روزانه سه فنجان از آن را میل کنید.
خواص شاتره چیست؟
گیاه شاتره به دلیل خواص زیاد خود، از دیرباز مورد استفاده بسیاری از مردم قرار گرفتهاست. در ادامه به شماری از خواص شاتره، این گیاه مفید میپردازیم:
1. تقویت قوای بینایی
گیاه شاتره برای درمان التهاب ملتحمه که نوعی بیماری چشمی است، مفید میباشد. در این بیماری، چشم به دلایل عفونی یا غیرعفونی قرمز میشود. در نتیجه شاتره برای پاکسازی چشم مناسب است. این گیاه همچنین سبب تقویت قوه بینایی میشود.
2. درمان التهاب و بیماریهای مربوط به پوست
اصلیترین خواص شاتره در طب سنتی، برای پوست و مشکلات پوستی است. شاتره سبب درمان جوش و آکنه میشود و مصرف آن برای از بین بردن جای جوشها موثر است. این کار سبب پاکسازی پوست شده و پوستی شاداب، درخشان و زیبا برای شما به ارمغان میآورد.
از آنجا که شاتره حاوی آنتیاکسیدان است، از چین و چروک پوست نیز جلوگیری میکند. همین امرسبب شده که این گیاه خاصیت ضد پیری داشته و با خاصیت روشنکنندگی قوی برای پوست، به جوان سازی آن کمک کند.
یکی دیگر از خواص شاتره برای پوست، داشتن خواص ضد التهابی آن است. شاتره با داشتن خاصیت ضدالتهابی برای بهبود زخمهای پوستی، تورم، قرمزی و التهاب پوست و همچنین اگزمای مزمن میتواند موثر و مفید باشد. رفع و درمان راش و خارش ناشی از بیماریهای کبدی نیز از دیگر خواص شاتره است. شما میتوانید برای درمان زخمهای پوستی خود به صورت موضعی از این گیاه استفاده کنید و با بازسازی بافت آسیبدیده روند بهبود آن را سرعت بخشید. علاوه بر این شاتره موجب درمان یک نوع بیماری پوستی به اسم پسوریازیس میشود.
3. کمک به حفظ شادابی و سلامت موها
برخی از تحقیقات در رابطه با گیاه شاتره نشان دادهاست که مصرف عرق شاتره به صورت غیرمستقیم برای حفظ سلامت موها موثر است. از آنجا که این گیاه خاصیت ضدالتهابی دارد، مصرف آن میتواند به کاهش مشکلات پوست سر مانند سوزش، خارش و شوره سر مفید باشد.
همچنین وجود اکسیدانهای قوی در شاتره موجب حفظ فولیکولهای مو و پوست سر در برابر بروز مشکلاتی در بدن مانند استرس اکسیداتیو میشود. در این اختلال، بین آنتی اکسیدانها و رادیکالهای آزاد در بدن موجب عدم تعادل ایجاد میشود.
4. بهبود عملکرد دستگاه گوارش
گیاه شاتره میتواند بسیاری از مشکلات و بیماریهای دستگاه گوارش را بهبود بخشد. از جمله میتواند در تسکین و درمان تحریکات دستگاه گوارش موثر باشد. شاتره یک ملین است. دمنوش شاتره، با تحریک ماهیچههای صاف روده، سبب جلوگیری و درمان یبوست میشود. همچنین برای درمان اسهال، دردهای شکمی و نفخ، دارویی موثر است و انگلهای روده را از بین میبرد.
شاتره به هضم غذا در دستگاه گوارش کمک میکند و برای درمان سوءهاضمه مناسب است. از این گیاه بهعنوان یک ماده مقوی در افزایش اشتها استفاده میشود.
5. بهبود عملکرد کبد
از فواید مصرف شاتره برای کبد این است که میتواند مشکلات و بیماریهای مرتبط با کیسه صفرا، مجاری صفراوی و التهابات کبد را بهبود ببخشد. کبد عضوی است که نقش دفع کننده مواد سمی و اضافی حاصل از سوخت و ساز بدن را بر عهده دارد. همچنین حاوی آنتیاکسیدانهایی است که موجب پاکسازی کبد و دفع سموم بدن میشوند. بهبود عملکرد کبد با جلوگیری از ایجاد سنگهای کیسه صفرا یکی دیگر از خواص شاتره است. همچنین مصرف گیاه شاتره میتواند سبب جلوگیری از اسپاسم مفصل کیسه صفرا شود.
6. بهبود عملکرد کلیهها
خاصیت دیورتیک (ادرار آور) بودن، از دیگر خواص شاتره آن است. به این معنا که مصرف آن میتواند تولید ادرار را در بدن افزایش دهد. از آنجا که یکی از راههای دفع مواد زائد و سموم بدن از راه ادرار است، در نتیجه مصرف گیاه شاتره برای این امر مفید خواهد بود. در این صورت است که عملکرد کلیهها بهبود یافته و پاکسازی میشوند.
همچنین التهابات ناشی از بیماریهای کلیوی در اثر مصرف این گیاه رفع میشود زیرا شاتره خاصیت ضد التهابی دارد. این امر به بهبود عملکرد و سلامت کلیهها کمک میکند.
7. درمان آرتریت، آرتروز و روماتیسم
یکی دیگر از خواص شاتره کمک به درمان آرتریت یا التهاب مفاصل است. التهاب و ورم مفاصل بدن، معمولا با درد و محدودیتهای حرکتی همراه است. طبع معتدل و خواص ضد التهابی گیاه شاتره و دارا بودن مقدار زیادی آنتیاکسیدان مانند فلاونوئیدها در آن، میتواند نقش موثری در بهبود و درمان التهاب و بیماریهای مفصلی داشته باشد.
همچنین مصرف این گیاه میتواند در درمان آرتروز، روماتیسم و سایر بیماریهای مربوط به مفاصل و استخوانها موثر باشد.
8. سلامت قلب و عروق و بهبود عملکرد آن
شاتره دارای خاصیت تصفیه کنندگی خون است و در پاکسازی آن نقش موثری دارد. یکی از خواص شاتره این است که موجب کاهش فشار خون و تنظیم آن میشود. از دیگر خواص آن میتوان به کاهش کلسترول بد خون (LDL) اشاره کرد. علاوه بر این، کنترل و تنظیم ضربان قلب از دیگر خواص مصرف گیاه دارویی شاتره میباشد. شاتره یک تصفیه کننده خون و درمان کننده اختلالات قلبی عروقی است.
9. درمان بیماریهای تنفسی
گیاه شاتره سبب ایجاد خلط شده و با این کار به شل شدن مخاط و تسهیل تنفس کمک میکند. به همین جهت یکی از فواید گیاه شاتره و عرق شاتره، بهبود و درمان بیماریهای تنفسی مانند برونشیت، آسم و سرفههای خشک است.
دمنوش شاتره برای چی خوبه؟
یکی از محصولات جانبی که از گیاه شاتره به دست میآید، دمنوش آن است. دمنوش شاتره نیز فواید بسیار زیادی دارد که در ادامه به چند نمونه آن اشاره شده است:
- پاکسازی چشم و تقویت قوه بینایی
- کمک به سلامت موها
- رفع غلظت خون و تنظیم آن
- درمان بیماریهای کبد از جمله کبد چرب
- بهبود ناراحتیهای پوستی و کمک به سلامت و شادابی پوست
- کنترل و تنظیم ضربان قلب و بهبود دستگاه قلبی عروقی
- کاهش قند خون و مقابله با دیابت
- درمان مشکلات گوارشی و ناراحتیهای معده و کمک به بهبود هضم غذا
- افزایش اشتها و در نتیجه کمک به افزایش وزن در افراد دارای کمبود وزن
- ضد عفونت و ضد باکتریهای مضر بدن به دلیل دارا بودن آنتیاکسیدانهای فراوان
بهترین زمان مصرف عرق شاتره
بهترین زمان مصرف عرق شاتره قبل از صرف وعدههای غذایی است، چرا که موجب افزایش اثر داروها میشود.
چه کسانی نباید شاتره یا عرق آن را بخورند؟
این محصول ممکن است با برخی شرایط بهداشتی و پزشکی، سایر داروهای تجویزی توسط پزشکان، غذاها یا سایر مکملهای غذایی تداخل داشته باشد. به همین جهت باید توجه شود که برخی افراد نباید شاتره یا عرق شاتره را مصرف کنند.
شما میتوانید در صورت استفاده قبل از جراحی یا سایر اقدامات پزشکی، با پزشک خود مشورت کنید. به طور کلی مهم است که قبل از هر نوع جراحی یا عمل پزشکی، پزشک خود را در مورد مکملهای گیاهی، ویتامینها، مواد معدنی یا سایر مکملهایی که مصرف میکنید، آگاه کنید. استفاده از این گیاه در دوز متناسب بیخطر است، اما برخی از عوارض جانبی ناشی از دوز بالای شاتره عبارت است از:
- لرزش بدن
- تشنج
- گرفتگی عضلات
- تنگی نفس
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- ناراحتیهای معده
- واکنشهای آلرژیک همچون بثورات پوستی، خارش، تورم
افراد زیر نباید شاتره یا عرق شاتره را مصرف کنند:
- خانمهای باردار و شیرده بهتر است در این دو دوره از مصرف گیاه شاتره و نیز عرق آن اجتناب کنند؛ و در خصوص آن با پزشک خود مشورت نمایند.
- افراد مبتلا به فشار خون که تحت نظر پزشک هستند و داروی فشار خون برای کنترل آن مصرف میکنند، نباید عرق شاتره مصرف کنند.
- افرادی مبتلا به بیماریهای کلیوی، لازم است قبل از مصرف حتما با پزشک خود مشورت نمایند.
- برخی داروهای کبدی احتمال تداخل دارویی با شاتره دارد؛ به همین دلیل لازم است افرادی که از داروهای خاص برای بیماریها و مشکلات کبد استفاده میکنند، با پزشک خود مشورت کنند.
- بیماران مبتلا به صرع
آنچه از مقاله خواص شاتره آموختیم:
در این مقاله با خواص شاتره به عنوان یک گیاه دارویی و همچنین خواص عرق شاتره که از آن به دست میآید، آشنا شدیم. شاتره گیاهی است از خانواده خشخاش (Papaveraceae) که نام علمی آن در زبان لاتین Fumaria Officinalis است. گیاه شاتره از زمانهای قدیم، به دلیل خواص بسیار زیاد خود، مورد استفاده بسیاری از افراد قرار گرفته است. درمان بیماریهای پوستی، بهبود عملکرد دستگاه گوارش، بهبود عملکرد قلب و عروق، کبد و کلیهها از خواص شاتره به شمار میرود.
همچنین مشتقات و محصولات به دست آمده از گیاه شاتره مانند عرق شاتره و دمنوش شاتره نیز فواید بسیار زیادی دارد. با وجود اینکه شاتره خواص بسیار زیادی دارد اما برخی افراد مانند زنان باردار، افراد دارای مشکلات فشار خون، بیماریهای کلیوی، کبدی و صرع، نباید آن را مصرف کنند و حتما در این مورد با پزشک خود مشورت کنند.
سوالات متداول مقاله خواص شاتره:
1. خواص شاتره، دمنوش و عرق شاتره چیست؟
از خواص گیاه شاتره و مشتقات آن، میتوان به درمان بیماریهای پوستی و کمک به سلامت پوست و مو، بهبود عملکرد دستگاه گوارش، بهبود عملکرد قلب و عروق، کبد و کلیهها اشاره کرد.
2. چه کسانی نباید شاتره یا عرق آن را مصرف کنند؟
زنان باردار و شیرده، افراد دارای مشکلاتی از جمله فشار خون، بیماریهای کلیوی، کبدی و صرع، محدودیت مصرف گیاه شاتره دارند و باید در این خصوص با پزشک خود مشورت کنند.
منابع: