حتما در مورد خواص اسطوخودوس، مطالب مختلفی شنیدهاید و به احتمال زیاد از دمنوش یا عرق این گیاه استفاده کردهاید. خواص اسطوخودوس از دیرباز مورد توجه طب سنتی بودهاست. اسطوخودوس حاوی روغنیست که به نظر میرسد اثرات خواب آور، آرام بخشی و آرامش عضلات را داشته باشد. اسطوخودوس، همچنین دارای اثرات ضد باکتریایی و ضد قارچی میباشد. در این مقاله در مورد خواص عرق اسطوخودوس و خود آن بیشتر خواهیم آموخت. تا انتها با ما همراه باشید.
اسطوخودوس چیست؟ و عرق آن چگونه گرفته میشود؟
کلمه اسطوخودوس از ریشه لاتین “lavare” گرفته شده، که در لغت به معنای “شستن” است. (Lavandula angustifolia) گیاهی همیشه سبز و بومی مدیترانه است. گل لاوندر و روغن آن رایحهای محبوب دارد و به عنوان دارو نیز استفاده میشود.
اولین استفاده ثبت شده از اسطوخودوس به مصر باستان باز میگردد. در زمانهای بعد، اسطوخودوس در چندین منطقه از جمله ایران باستان، یونان و روم به افزودنی حمام تبدیل شد.
همچنین در آن مناطق روغن اسطوخودوس در فرآیند مومیایی کردن نقش داشت. این فرهنگها معتقد بودند که خواص اسطوخودوس به پاکسازی بدن و ذهن کمک میکند.
اسطوخودوس که بیشتر به خاطر شکوفههای بنفش معطرش شناخته میشود، گیاهی چند ساله بوده (هر سال دوباره رشد میکند) و بهخاطر فواید سلامتیاش معروف است.
اسطوخودوس فواید سلامتی مختلفی از جمله تسکین اضطراب و افسردگی و حمایت از سلامت پوست دارد. شما میتوانید آن را مانند چای یا داخل کپسول مصرف کنید، آن را به صورت موضعی استفاده کنید یا برای رایحه درمانی استفاده کنید.
مردم معمولاً اسطوخودوس را با دو ویژگی خاص عطر و رنگ آن مرتبط میدانند. اما ممکن است ندانید که گل اسطوخودوس و روغن حاصل از آن دارای تاریخچه طولانی در طب گیاهی است.
شما میتوانید از اشکال مختلف اسطوخودوس و بهرهگیری از خواص آن استفاده کنید. از جمله این اشکال به موارد زیر اشاره میکنیم:
- اسانس اسطوخودوس
- عرق اسطوخودوس
- گیاه اسطوخودوس (گل، ساقه و برگ)
- چای اسطوخودوس
روش عرقگیری اسطوخودوس
برای گرفتن عرق اسطوخودوس، از یک قابلمه بزرگ با درب انحنادار استفاده میشود. به طوری که درب منحنی شکل قابلمه به جمعآوری مایع به دست آمده به سمت مرکز کمک کند. قابلمه باید به اندازهای باشد، که یک ظرف کوچک دیگر در آن جا شود.
سپس ظرفی دیگر داخل قابلمه قرار دهید تا مایع به دست آمده از میعان داخل آن بریزد. ظروف شما باید طوری باشد که بتواند دمای جوش بالا را تحمل کند.
سعی کنید ظرف داخل قابلمه با کف قابلمه فاصله داشته باشد. برای این کار میتوانید یک آجر کوچک یا چیزی شبیه به آن کف قابلمه قرار داده تا ظرف کوچک بالاتر بیاید و در تماس با مایع تقطیر شده نباشد. میتوانید از یک لوله بلند برای جمعآوری مایع تقطیر شده استفاده کنید. اطمینان پیدا کنید که هیچ ماده ناخالصی داخل ظرف کوچک نریزد. برای این کار قابلمه را تا جایی پر کنید که چند سانت پایینتر از ارتفاع ظرف کوچک باشد.
وقتی درب منحنی قابلمه را برعکس روی قابلمه قرار دهید، بخار آب به سمت مرکز آمده و سمت ظرف کوچکتر سرازیر میشود. اگر مقداری یخ یا آب سرد روی درب قابلمه قرار دهید، بخار زودتر سرد شده و به صورت مایع درمیآید.
سعی کنید محتویات قابلمه بزرگ را به آرامی بجوشانید، به طوری که ناخالصی قابلمه وارد ظرف کوچکتر نشود. دمای آب را مدام تنظیم کنید. جوشیدن مایع اسطوخودوس تا چندین ساعت طول میکشد تا مقدار خاصی از عرق گیاه اسطوخودوس به صورت خالص به دست بیاید. در انتها باید بگذارید تا مایع تقطیر شده یا همان عرق اسطوخودوس خنک شود.
طبع گیاه و عرق اسطوخودوس
از نظر طب سنتی طبع اسطوخودوس گرم و خشک بوده و برای افراد با طبع سرد و مرطوب بسیار مفید است. افراد با طبع گرم بهتر است برای استفاده مطلوب از خواص این گیاه به میزان کمتری از آن استفاده کنند، تا هم از فواید آن بهرهمند شوند و هم دچار عوارض جانبی احتمالی آن نشوند. طب سنتی، اسطوخودوس را آرامبخش، مقوی اعصاب و قوای مغزی و جنسی میداند. مصرف اسطوخودوس و عرق آن همچنین برای درمان سردردهایی که منشا سردی دارند، بسیار مفید است.
خواص اسطوخودوس و عرق آن
از زمانهای قدیم، اسطوخودوس برای استفاده از انواع فوایدش مورد توجه قرار گرفتهاست. علم مدرن نیز بسیاری از خواص اسطودوس و عرق آن را تایید کردهاست. روغن موجود در گل اسطوخودوس بوی مخصوصی دارد و دارای خواص دارویی میباشد.
گل اسطوخودوس و عرق آن نیز دارای انواع خواص دارویی برای سلامتی میباشند. این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی مختلفی است که تاثیر مثبتی بر بدن دارند. این ترکیبات شامل فلاونوئیدها و کومارین هستند، که دارای اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی میباشند. از جمله خواص عرق اسطوخودوس به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
۱. تقویت خلق و خو
اسطوخودوس دارای ترکیبات قدرتمندی مانند لینالول است که باعث تقویت خلق و خو و اعصاب نیز میشود. مصرف اسطوخودوس و عرق آن به افزایش کیفیت خلق و خو کمک میکند. اسطوخودوس به دلیل توانایی در آرام کردن سیستم عصبی، بهبود خلق و خو و حتی کاهش فشار خون شناخته شدهاست.
۲. افزایش کیفیت خواب
در زمانهای دور، اسطوخودوس برای افرادی که بیخوابی یا سایر اختلالات خواب را تجربه میکردند توصیه میشد. مردم بالشهای خود را با گلهای اسطوخودوس پر میکردند تا به آنها کمک کند بخوابند و شب بهتری را سپری کنند.
مطالعات ثابت کردهاند که اسطوخودوس میتواند باعث افزایش سطح ملاتونین شده و کیفیت استراحت و خواب شبانه را بهبود بخشد. به همین دلیل توصیه میشود برای داشتن یک خواب آرام شبانه از عرق اسطوخودوس یا دمنوش اسطوخودوس استفاده کنید.
امروزه، تحقیقات نشان میدهد که تنفس در عطر اسطوخودوس میتواند کیفیت خواب را بهبود بخشد. یک بررسی سیستماتیک از 15 مطالعه نشان داد که استنشاق روغنهای خاص، از جمله اسطوخودوس، اثرات مثبتی در افراد مبتلا به اختلالات خفیف خواب دارد.
تحقیقات انجام شده همچنین نشان داد افرادی که از رایحه درمانی اسطوخودوس استفاده میکردند، پس از بیدار شدن احساس شادابی بیشتری داشتند. مطالعه دیگری که بر روی افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی انجام شد، نشان داد که روغن اسطوخودوس به صورت خوراکی به آنها کمک میکند شبها بیشتر بخوابند.
۳. کاهش درد و التهاب
تحقیقات نشان دادهاست که اسانس اسطوخودوس میتواند به کاهش سردرد کمک کند. اسطوخودوس به خاطر دارا بودن ترکیبات مفید خود برای کاهش درد و همچنین التهابات داخلی بدن مفید میباشد.
۴. تسکین دردهای قاعدگی
در یک مطالعه، زنانی که در سه روز اول پریود به مدت 30 دقیقه در روز بوی اسطوخودوس را استشمام میکردند، پس از دو ماه درد کمتری داشتند. تحقیقات دیگر استفاده از اسانس اسطوخودوس به صورت مالش و ماساژ روی شکم را برای کاهش درد قاعدگی مفید دانسته است.
۵. کشنده ویروسها و باکتریها
خواص عرق اسطوخودوس و عصاره آن، باعث از بین بردن ویروسها و باکتریهای مضر میشود. در قدیم الایام مردم از اسطوخودوس برای ضدعفونی کردن بخشهای مختلف بیمارستان استفاده میکردند. این موضوع به دلیل خواص ضد میکروبی و ضد ویروسی آن است. عرق اسطوخودوس همچنین باعث از بین بردن عوامل میکروبی مضر در معده میشود.
۶. رفع استرس و اضطراب
در یک متاآنالیز بزرگ در سال 2019، نشان داده شد، افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی که کپسولهای روغن اسطوخودوس 160 میلیگرمی مصرف کردند، کاهش قابل توجهی در اضطراب داشتند.
در یک تحقیق دیگر بر روی 60 نفر که در بخش مراقبتهای ویژه عروق کرونر درگیر بودند، افرادی که با اسانس اسطوخودوس تحت درمان قرار گرفتند، سطح اضطراب کمتر و خواب بهتری داشتند. مطالعه دیگری، کپسولهای اسطوخودوس را با داروی ضد اضطراب لورازپام مقایسه کرد و به این نتیجه رسید که اثرات اسطوخودوس با داروهای تجویزی قابل مقایسه است.
۷. درمان میگرن
طبق تحقیقات، اثرات آرام بخش اسطوخودوس، برای تسکین سردرد یا میگرن مفید میباشد. در یک مطالعه از سال 2016، افراد مبتلا به میگرن که 3 ماه درمان با اسطوخودوس دریافت کردند، در مقیاس ارزیابی سردرد نسبت به گروه کنترل نمره بیشتری گرفتند.
در مطالعه دیگری، 47 شرکت کننده مبتلا به میگرن، اسانس اسطوخودوس را به مدت 15 دقیقه استنشاق کردند. آنها در پایان، کاهش شدت و دفعات سردرد را تجربه کردند.
۸. بهبود عوارض جانبی شیمی درمانی
به گفته منبع معتبر موسسه ملی سرطان، رایحه درمانی میتواند به افراد مبتلا به سرطان کمک کند تا عوارض جانبی درمان خود را مدیریت کنند. رایحه درمانی اسطوخودوس میتواند، به کاهش اضطراب در روشهای گوناگون درمان سرطان کمک کند.
۹. رفع افسردگی
اثرات اسطوخودوس بر افسردگی به اندازه تأثیرات روی اضطراب، مستند نیست، اما تحقیقات امیدوارکننده است.
یک مطالعه کوچک در سال 2016 بر روی زنان پس از زایمان نشان داد که رایحه درمانی اسطوخودوس از استرس، اضطراب و افسردگی پس از زایمان جلوگیری میکند.
مطالعه کوچک دیگری در سال 2015 روی افراد مبتلا به بیماری کلیوی بررسی شد. محققان دریافتند کسانی که بوی اسطوخودوس را به مدت 1 ساعت در طول همودیالیز استشمام کردند، نسبت به کسانی که این کار را نکردند، از افسردگی کمتری رنج میبردند.
در یک تحقیق دیگر، افراد مسنی که دو بار در روز به مدت 2 هفته چای اسطوخودوس مینوشیدند، سطوح پایینتری از افسردگی را تجربه کردند.
۱۰. کاهش علائم قولنج
یک مطالعه نشان داد که ماساژ آروماتراپی با استفاده از روغن اسطوخودوس در کاهش علائم قولنج در نوزادان، بسیار موثر است.
۱۱. مفید برای ریزش مو
استفاده موضعی از روغن اسطوخودوس ممکن است به درمان بیماری به نام آلوپسی آره اتا، که باعث میشود موهای فرد به صورت تکه تکه ریزش کند کمک کند.
طبق یک مطالعه قدیمی بر روی 86 فرد مبتلا به آلوپسی آره آتا انجام شد، 44 درصد پس از ماساژ ترکیبی اسانس آویشن، رزماری، اسطوخودوس و چوب سرو در مخلوطی از روغنهای حامل روزانه به مدت هفت ماه، رشد مو را بهبود بخشیدند.
همچنین یک مطالعه حیوانی در سال 2021 نشان داد که روغن اسطوخودوس با موفقیت رشد مو را در یک بازه زمانی 28 روزه تحریک میکند.
۱۲. کمک به درمان آکنه
در مقایسه با درمانهای تهاجمیتر، خواص اسطوخودوس میتواند راهی ملایم برای درمان آکنه باشد. این موضوع به دلیل توانایی آن در کشتن باکتریها میباشد. در یک تحقیق، ترکیبی از روغن اسطوخودوس و عصاره آلوئهورا به طور موثری از رشد یک سویه باکتریایی که باعث آکنه میشود، جلوگیری کرد.
۱۳. مفید برای سوختگی
اسطوخودوس مدتهاست به عنوان یک درمان سنتی برای سوختگی مورد استفاده قرار گرفتهاست. برخی از تحقیقات قدیمیتر نشان دادهاند که دادههای علمی برای تأیید این استفاده وجود دارد. طبق تحقیقات، فعالیت ضد میکروبی اسطوخودوس ممکن است به جلوگیری از عفونت پس از سوختگی نیز کمک کند.
۱۴. رفع مشکلات پوستی
اسطوخودوس حاوی دو ترکیب ضد التهاب به نامهای لینالول و لینالیل استات است. یک مطالعه در سال 2020 نشان داد که این ترکیبات میتوانند مشکلات پوستی را تسکین دهند. این مشکلات پوستی میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- اگزما
- درماتیت
- پسوریازیس
- خارش
- بثورات
۱۵. ترمیم زخم
قدرت تسکین دهنده اسطوخودوس ممکن است به ترمیم پوست زخم نیز کمک کند. بررسی 20 مطالعه نشان داد که مصرف موضعی اسطوخودوس سرعت بهبود زخم را افزایش داده، باعث رشد کلاژن شده و روند بازسازی بافت پوست را تقویت میکند.
البته برای این که مطمئن شوید به این گیاه حساسیت ندارید، هنگام قرار دادن مستقیم اسانس اسطوخودوس روی پوست، همیشه یک تست پچ انجام دهید و از روغن حامل استفاده کنید.
نحوه مصرف اسطوخودوس
اسطوخودوس گیاهی چند منظوره است. مردم از خواص اسطوخودوس به طرق مختلف برای ارتقای سلامت و تندرستی استفاده میکنند.
اسطوخودوس در شکل اصلی خود رایحهای آرامبخش دارد. میتوانید جوانههای آن را به غذاها اضافه کرده یا در چای دم کنید. حتی میتوانید آن را خشک کرده و ساشههای کوچک را در کشوهای خود قرار دهید. از جمله موارد نحوه مصرف اسطوخودوس به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
نحوه مصرف برای رایحه درمانی
اسطوخودوس معمولاً در رایحه درمانی برای بهرهمندی از مزایای بوی آرام بخش آن، مورد استفاده قرار میگیرد. برای یک تجربه پایدارتر، بهتر است چند قطره از روغن را در یک پخشکننده بریزید، که بتواند عطر آن را در تمام اتاق پخش کند.
سعی کنید، روغن اسطوخودوس را به تنهایی مصرف نکنید. همیشه قبل از استفاده از روغن، روی پوست، آن را در روغن حامل رقیق کنید.
اسپری اسطوخودوس روی بالش هنگام خواب، یکی دیگر از ابزارهای موثر استفاده از اسطوخودوس به عنوان رایحه درمانی است.
نحوه مصرف به صورت موضعی
روغن اسطوخودوس با خیساندن جوانههای اسطوخودوس در روغن حامل مانند روغن زیتون یا نارگیل، معمولاً در طول 1 هفته ایجاد میشود. در محصول نهایی، روغن اسطوخودوس باید فقط 0.5 تا 2 درصد از مقدار کل روغن را تشکیل دهد.
میتوانید این روغن را به صورت موضعی استفاده کنید، اما مهم است که قبل از استفاده مستقیم از روغن اسطوخودوس روی پوست با پزشک خود صحبت کنید. مگر اینکه توسط یک متخصص مراقبتهای بهداشتی برای انجام این کار دستور داشته باشید. فراموش نکنید، آن را در نزدیکی پوست خراش برداشته زخمها و بثورات اعمال نکنید.
نحوه مصرف چای اسطوخودوس
چای اسطوخودوس، که گاهی اوقات تیسان نامیده میشود، معمولا در سوپرمارکتها فروخته میشود. میتوانید خودتان آن را با دم کردن 1 قاشق غذاخوری جوانه اسطوخودوس خشک در 2 فنجان آب درست کنید. به طور مشابه، میتوانید اسطوخودوس را در یک شیرینکننده مایع مانند عسل دم کنید.
نحوه مصرف برای ضدعفونی
از مخلوط آب مقطر و عرق اسطوخودوس میتوانید برای اسپری کردن اتاق یا بدن استفاده کنید. این کار باعث برطرف شدن میکروبها و آلودگیها میشود. در قدیم نیز از این کار برای ضدعفونی کردن محیط استفاده میکردند.
نحوه مصرف به عنوان کرمها و مرهمها
برای بهره گیری از خواص اسطوخودوس روی زخمها یا پوست بسیار خشک، مرهم اسطوخودوس را امتحان کنید. مرهم اسطوخودوس، معمولاً با روغنهای غلیظ تر مانند روغن نارگیل یا موم زنبور عسل ساخته میشود.
کرمها و لوسیونهای اسطوخودوس ممکن است مانند روغنهای غلیظ فواید درمانی نداشته باشند، اما راهی تسکیندهنده برای تجربه عطر آرامبخش اسطوخودوس و مرطوب کردن پوست هستند.
با اضافه کردن چند قطره اسانس اسطوخودوس به یک پایه بدون عطر، میتوانید لوسیون خود را بسازید.
نحوه مصرف به عنوان چای
چای اسطوخودوس فواید بیشتری را برای بدن به همراه دارد، زیرا با نوشیدن آن هم عطر آن را استشمام میکنید و هم اجزای دارویی گیاه را دریافت میکنید. شما به راحتی با استفاده از گل اسطوخودوس و دم کردن آن میتوانید یک چای پر از خاصیت اسطوخودوس داشتهباشید.
نحوه مصرف به عنوان روغن ماساژ
اگر قصد دارید از خواص اسطوخودوس به عنوان ماساژ درمانی استفاده کنید، باید با رقیق کردن آن با روغن دیگری آن را آماده کنید. روغنهایی برای شما مناسب هستند که به آنها حساسیت ندارید. این روغنها شامل موارد زیر میشود:
- روغن بادام
- روغن نارگیل
- روغن جوجوبا
- روغن زیتون
برای درست کردن مخلوط روغن خود، اسانس کافی از اسطوخودوس را به میزان 1٪ تا 2٪ به روغن پایه خود اضافه کنید، سپس آن را به خوبی تکان دهید.
نحوه مصرف به عنوان تمیز کننده
برای تهیه یک محلول تمیزکننده خانگی، چند قطره اسانس اسطوخودوس را به آب مقطر، مقداری سرکه و چند قطره صابون اضافه کنید. سرکه و صابون به کاهش چربی کمک کرده و دارای خواص ضد میکروبی هستند.
نحوه استفاده در آشپزی
شما میتوانید، از گلهای خشک یا تازه اسطوخودوس در آشپزی خود استفاده کنید. اما مراقب میزان مصرف باشید. اسطوخودوس بیش از حد میتواند به غذا یا چای طعم و بوی صابونی بدهد.
به هر حال شما میتوانید از تمام خواص این گیاه پرخاصیت استفاده کنید. مثلا اگر از خواص اسطوخودوس برای بهبود خلق و خو استفاده میکنید، رایحهدرمانی با اسانس، بهترین راه حل است. اگر از آن برای درد عضلانی استفاده میکنید، میتوانید روغن ماساژ دمشده با اسطوخودوس را مستقیماً روی ناحیه ناراحتی بمالید.
مضرات اسطوخودوس
در حالی که کارشناسان اسطوخودوس را بی خطر میدانند، ولی بهتراست این دو احتیاط را در نظر بگیرید:
رشد زودرس سینه
یک مطالعه تحقیقاتی ارتباط بالقوهای بین روغن اسطوخودوس و رشد زودرس سینه پیدا کرد. در یک مطالعه، سه دختر و یک پسر جوان با رشد زودرس سینه در معرض روغن اسطوخودوس قرار گرفتند. هنگامی که آنها استفاده از محصول را متوقف کردند، رشد سینه از بین رفت. محققان میگویند ممکن است، روغن اسطوخودوس، حاوی مواد مختل کننده استروژن باشد.
اثرات سمی
گیاه شناسان سنتی از اسانس اسطوخودوس به صورت خوراکی استفاده نمیکنند. هنگامی که از گیاه اسطوخودوس به عنوان غذا یا چای استفاده میکنید، کمتر احتمال دارد که اثر سمی داشته باشید، زیرا به طور کلی، ملایم است. اما از آنجایی که اسانسها بسیار قوی هستند، در استفاده از آنها با غذا یا نوشیدنی احتیاط بیشتری به خرج دهید.
آنچه از مقاله خواص اسطوخودوس آموختیم:
مصرف عرق اسطوخودوس خواص زیادی برای سلامتی دارند. از جمله خواص اسطوخودوس و عرق آن به رفع بیخوابی، رفع استرس و اضطراب، مفید برای پوست، خاصیت ضدعفونی کنندگی و… میتوان اشاره کرد. شاید نیاز نداشته باشید تا از تمام فواید این گیاه پر خاصیت استفاده کنید، ولی ارزش آن را دارد که اسطوخودوس را به عنوان یک درمان کم خطر برای شرایطی مانند بی خوابی و اضطراب امتحان کنید.
سوالات متداول:
1. فواید اسطوخودوس چیست؟
از مهمترین فواید اسطوخودوس عبارتند از: رفع مشکلات پوستی، ترمیم زخم، کاهش علائم قولنج، جلوگیری از ریزش مو و افزایش کیفیت خواب.
2. نحوه مصرف اسطوخودوس چگونه است؟
نحوه مصرف اسطوخودوس به هدف شما از مصرف آن بستگی دارد. با توجه به هدف مصرف میتوانید آن را به شکل روغن، دمنوش یا عرق مصرف کنید.
منبع: