شیره خرنوب چیست و چه خواصی دارد؟

شیره خرنوب از گیاه خرنوب گرفته می‌شود. درخت خرنوب یا ceratonia siliqua میوه‌ای شبیه به غلاف نخود قهوه‌ای تیره دارد که خمیر و دانه را در خود نگه می‌دارد. خرنوب یک جایگزین شیرین وسالم برای کسانی است که شکلات دوست دارند. استفاده از آن برای مزایای سلامتی بی‌شمارش، به 4000 سال قبل از یونان باستان باز می‌گردد.

بر اساس «دایره‌المعارف غذاهای شفابخش»، شیمی‌دانان بریتانیایی قرن نوزدهم غلاف خرنوب را به خواننده‌ها می‌فروختند. جویدن غلاف خرنوب به آنها کمک کرد تا تارهای صوتی را سالم نگه دارند و گلوی خود را آرام و پاک کنند. برای اطلاعات بیشتر در مورد نحوه استفاده از خرنوب و فواید آن برای سلامتی این مقاله را تا انتها بخوانید:

شیره خرنوب چیست؟

خَرنوب (نام علمی: ceratonia siliqua) نام یک گونه گیاه دارویی از سرده خرنوب است. میوه‌ای است که از ۵۰۰۰ سال پیش شناخته شده‌است. چند صد سال پیش از این، از خرنوب به ‌جای شکر در پخت شیرینی‌ها استفاده می‌شد و یا به جای شکر مصرف می‌شد. نام این گیاه از واژه اکدّی خَروبو گرفته شده و در زبان آرامی به صورت کروبو درآمده‌است.

خرنوب در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه، ایتالیا، اسپانیا و ترکیه به مقدار فراوان پرورش می‌یابد. نزدیک به ۳۵٪ از مواد موجود در دانه خرنوب، کربوهیدرات‌هایی با ساختار مولکولی ساده می‌باشند و نزدیک به ۴۰٪ آن از نشاسته با ساختار مولکولی پیچیده تشکیل شده‌است. میزان چربی آن بسیار کم و در حدود ۱٪ است. خرنوب اصل بهترین جایگزین برای استفاده به‌ جای کاکائو می‌باشد و دارای کافنوئیدهای کاکائو نیست.

در ایران نیز درختان کهن ‌سال آن در غار شاهپور نزدیک کازرون وجود دارد و احتمال می‌رود که بذر آن زمان حمله اسکندر به ایران از یونان وارد شده باشد؛ و به‌ جای این درخت علوفه‌ای، متقابلاً یونجه را به کشور خود برده باشند.

خرنوب از کجا می‌آید؟

یونانیان باستان اولین کسانی بودند که درخت خرنوب را پرورش دادند و اکنون این درخت، در سراسر جهان از هند تا استرالیا رشد می‌کند. برای تولید غلاف خرنوب یک درخت نر و ماده لازم است. یک درخت نر می‌تواند تا 20 درخت ماده را گرده‌ افشانی کند. پس از شش یا هفت سال، یک درخت خرنوب قادر به تولید غلاف است. هنگامی که یک درخت خرنوب ماده بارور می‌شود، صدها کیلو غلاف قهوه‌ای تیره پر از خمیر قهوه‌ای و دانه‌های ریز تولید می‌کند که این غلاف‌ها را در پاییز برداشت می‌کنند.

خواص شیره خرنوب برای سلامتی

به دلیل طعم مشابه با کاکائو، مردم اغلب پودر خرنوب را با شکلات مقایسه می‌کنند. با این حال، خرنوب بسیار سالم‌تر از شکلات است. خرنوب همچنین منبع عالی ویتامین‌ها و مواد معدنی زیر است؛

• ویتامین a
• ویتامین‌های b2، b3 و b6
• مس
• کلسیم
• منگنز
• پتاسیم
• منیزیم
• روی
• سلنیوم

در ادامه مهمترین فواید شیره خرنوب را می‌خوانید:

خواص خرنوب برای لاغری

محتوای کم قند و چربی خرنوب، آن را به یک مکمل غذایی عالی یا جایگزین شکلات برای افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند تبدیل کرده‌است. طبق مطالعه‌ای که در مجله تغذیه در سال 2006 منتشر شد، خرنوب ترشح هورمون گرلین را کنترل می‌کند. گرلین که به عنوان هورمون گرسنگی نیز شناخته می‌شود، عمدتاً در روده و همچنین در مغز، پانکراس و روده کوچک تولید می‌شود.

در این مطالعه، محققان 20 فرد سالم 22 تا 62 ساله را با تغذیه فیبر خرنوب، قبل از غذا مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. نشان داده شد که محتوای فیبر موجود در خرنوب باعث کاهش تولید گرلین شده و سیری بیشتری در طول یک وعده غذایی ایجاد می‌کند؛ در نتیجه از پرخوری جلوگیری می‌کند.

خرنوب برای مشکلات گوارشی

اگر مشکلات گوارشی دارید، بد نیست مصرف شیره خرنوب را امتحان کنید. تانن خرنوب، که ترکیبات غذایی موجود در گیاهان است، با تانن‌های گیاهی معمولی متفاوت است. تانن‌های گیاهی معمولی در آب حل می‌شوند و از هضم جلوگیری می‌کنند، اما تانن‌های خرنوب نه.

در عوض، آنها یک اثر خشک کننده بر روی دستگاه گوارش دارند که به مقابله با سموم و جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر در روده‌ها کمک می‌کند.

قندهای طبیعی موجود در خرنوب همچنین به ضخیم شدن مدفوع شل کمک می‌کند. تحقیقات نشان می دهد که آب لوبیای خرنوب می‌تواند راهی ایمن و موثر برای درمان اسهال در کودکان و بزرگسالان باشد. البته قبل از مصرف خرنوب به عنوان مکمل با پزشک خود مشورت کنید.

خواص شربت خرنوب برای درمان ناباروری

مکمل‌های خرنوب (ceratonia siliqua) می‌توانند کیفیت اسپرم را افزایش دهند. در نوامبر 2023 مطالعات پزشکی درباره گیاه خرنوب انجام شد که شامل چهار مطالعه روی 236 مرد نابارور بود. این مطالعات نشان داد که تحرک اسپرم مردان نابارور پس از ورود خرنوب  به برنامه غذایی بهبود یافته‌است.

در ایران پژوهشگران نیز در مطالعه‌ای به بررسی اثر شربت میوه خرنوب بر تقویت اسپرم و هورمون‌های جنسی در مردان نابارور پرداختند. در این مطالعه کارآزمایی بالینی 60 مرد نابارور با کاهش تعداد، تحرک و یا مورفولوژی اسپرم به دو گروه تقسیم شدند:

• گروه مداخله با شیره خرنوب (30 نفر) و گروه ویتامین E (30 نفر) بدون مداخله شیره خرنوب.
• گروه مداخله به مدت 3 ماه روزی دو بار، شربت خرنوب و گروه کنترل، روزانه دو عدد کپسول ویتامین ای دریافت کردند.
• سه ماه پس از مصرف دارو نمونه خون افراد بررسی و مشخص شد تعداد، غلظت و درصد کل اسپرم‌های متحرک و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل در گروه خرنوب نسبت به گروه ویتامین ای افزایش قابل توجهی را نشان داد.
• همچنین میزان بارداری در گروه خرنوب بالاتر از گروه کنترل بود. به طوری که در گروه خرنوب 7 مورد بارداری گزارش شد.

خواص شیره خرنوب برای مردان و زنان

خرنوب با مواد مغذی و ویتامین‌هایی که دارد برای تقویت قوای جنسی و افزایش قدرت باروری در مردان و زنان بسیار مفید است. البته مصرف شیره این گیاه به این منظور باید زیر نظر پزشک مربوطه باشد. همچنین شیره این گیاه برای تقویت قوای جسمانی افراد سالمند بسیار توصیه می‌شود. به ویژه اگر دچار مشکلات معده، ضعف بدنی و افزایش قند هستند.

نکته:

• در بازار جهانی، شیره خرنوب اصل ترکیه به عنوان یک محصول باکیفیت به فروش می‌رسد. همچنین کشورهای حاشیه دریای مدیترانه، ایتالیا، اسپانیا نیز این شیره را باکیفیتی قابل قبول تولید می‌کنند که می‌توانید برای درمان مشکلات ناباروری از آنها استفاده نمایید.
• هل کیم نیز یک معجون تقویت قوای جنسی است که از ترکیب عسل باکیفیت و جنسینگ تهیه می‌شود اما مانند شیره خرنوب قدرت بالایی در بالا بردن میزان قوای جنسی ندارد. حال آنکه در مطالعات پزشکی خرنوب اثر مستقیمی در افزایش تحرک اسپرم‌ها دارد.

کاهش علائم دیابت

شیره این گیاه با ارزش و مقوی برای مردان و زنانی که دچار مشکلات دیابت هستند نیز بسیار مفید است:

خرنوب به طور طبیعی شیرین است، اما قند خون را مانند شکلات افزایش نمی‌دهد. در حالی که خرنوب حاوی مقداری قند است، اما دارای شاخص گلیسمی (gi) بسیار پایینی است که آن را جایگزین خوبی برای شکلات در بیماران دیابتی می‌کند.

در سال 2017، مطالعه‌ای در “ژورنال تغذیه” منتشر شد که نشان داد محتوای فیبر خرنوب می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند. محققان از 50 شرکت ‌کننده بزرگسال با وزن طبیعی خواستند قبل از ناهار یک میان ‌وعده را خرنوب مصرف کنند. آنها از هر آزمودنی در هفت نوبت، یعنی در ابتدای روز، دو ساعت بعد از صبحانه، درست قبل از میان وعده خرنوب، دو ساعت و سه ساعت بعد از میان وعده خرنوب و درست قبل و بعد از ناهار نمونه خون گرفتند.

نتایج نشان داد که شرکت‌کنندگانی که خرنوب خوردند، پاسخ گلیسمی کمتری به وعده‌های ناهارشان داشتند، زیرا میان ‌وعده خرنوب اثر تثبیت‌ کننده‌ای بر سطح قند خون آنها داشت.

دیگر فواید خواص خرنوب برای سلامتی:

علاوه بر فواید ذکر شده، شیره خرنوب دارای فواید دیگری برای سلامتی نیز هست:

• از آنجایی که خرنوب به طور طبیعی سرشار از فیبر است و کافئین ندارد، برای افراد مبتلا به فشار خون بالا ایده آل است.
• همچنین سطوح بالای ویتامین‌ها مانند ویتامین a و b-2 برای سلامت پوست و چشم شما مفید است.
• خرنوب نیز مانند کاکائو حاوی پلی فنول‌هایی است (پلی فنول، نوعی آنتی اکسیدان است) که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهند.
• منابع معتبر تحقیقاتی نشان می دهد که افزودن غذاهای غنی از پلی فنل مانند خرنوب به رژیم غذایی شما ممکن است به کاهش کلسترول بالا نیز کمک کند.

روش مصرف شیره خرنوب

خرنوب اصل به شکل‌های زیر در دسترس است:

• پودر خرنوب
• چیپس
• شیره
• قرص‌های رژیمی

اما می‌توانید شیره آن را به روش‌های زیر در برنامه غذایی خود به کار ببرید:

• آن را روی ماست یا بستنی بریزید
• پودینگ خرنوب خامه‌ای درست کنید
• به همراه شیر لبنی یا گیاهی میل کنید
• آن را به اسموتی‌ها اضافه کنید
• به جای شکلات داغ یک نوشیدنی خرنوب گرم درست کنید
• آن را به خمیر نان یا خمیر پنکیک مورد علاقه خود اضافه کنید

می‌توانید غلاف خرنوب را هم وقتی تازه یا خشک شده است بخورید. افرادی که خرنوب را به رژیم غذایی خود اضافه می‌کنند فوایدی مانند کاهش وزن و کاهش مشکلات معده را مشاهده کرده‎‌اند.

آیا شیره خرنوب عوارض دارد؟

خرنوب با عوارض بسیار کم، ایمن در نظر گرفته می‌شود. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (fda) خرنوب را برای استفاده در مواد غذایی، دارویی و آرایشی تایید کرده‌است.

• اگرچه آلرژی به خرنوب نادر است، اما یک مطالعه در اسپانیا نشان داد که افراد مبتلا به آلرژی به آجیل و حبوبات ممکن است واکنش‌های آلرژیک به صمغ خرنوب نشان دهند. این واکنش‌ها شامل بثورات، آسم و تب یونجه بود. اما این مطالعه همچنین گزارش داد که افرادی که به طور خاص به بادام زمینی حساسیت دارند، می‌توانند دانه‌های خرنوب پخته و صمغ خرنوب را بدون هیچ مشکلی بخورند.
• با این حال مصرف زیاد خرنوب ممکن است بی‌خطر نباشد، به خصوص برای زنان باردار. شیره و خود این گیاه ممکن است باعث کاهش وزن ناخواسته و کاهش سطح قند خون و انسولین در زنان باردار شود.

آنچه از مقاله شیره خرنوب آموختیم :

شیره خرنوب و دانه‌های این گیاه مقوی یک جایگزین عالی برای شکلات کاکائویی است، به خصوص اگر بدن شما مشکلات گوارشی یا عدم تحمل گلوتن دارد. همچنین اگر از مشکلات قلبی عروقی، قند بالا و یبوست رنج می‌برید این گیاه می‌تواند همانند یک داروی گیاهی مقوی عمل کند. البته بهتر است قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید تا دچار عوارض جانبی آن نشوید.

سوالات متداول

منابع:

• www.healthline.com
• pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
• indigo-herbs.co.uk